Ο Freire υποστηρίζει ότι ο ρόλος του εκπαιδευτικού είναι βασικός στο να κρατάει μια ισορροπία μεταξύ της ενεργητικής του παρουσίας του και της συμμετοχής των παιδιών. Με λίγα λόγια, παρά τον περιορισμό του εκπαιδευτικού στο ρόλο του συντονιστή, η τελική ευθύνη της διαδικασίας ανήκει στον εκπαιδευτικό, καθώς, ενώ παραχωρεί την πρωτοβουλία στα παιδιά, την ίδια στιγμή καλείται πολλές φορές να «κατευθύνει» την εκπαιδευτική διαδικασία.
Ο Freire γράφει ότι «οι μαθητές, καθώς έρχονται όλο και περισσότερο αντιμέτωποι με προβλήματα αναφερόμενα στις σχέσεις τους μέσα στον κόσμο, και με τον κόσμο, αισθάνονται όλο και περισσότερο την πρόκληση και το χρέος να δώσουν λύσεις σε αυτά τα προβλήματα. Επειδή αντιλαμβάνονται ότι η πρόκληση συσχετίζεται με άλλα προβλήματα μέσα σε ένα γενικότερο πλαίσιο, κι όχι ότι αποτελεί ένα θεωρητικό θέμα, η κατανόηση που προκύπτει τείνει να είναι όλο και περισσότερο κριτική και επομένως όλο και λιγότερο αλλοτριωμένη. Η απάντησή τους στην πρόκληση γεννάει νέες προκλήσεις που ακολουθούνται από νέα βαθύτερη κατανόηση. Έτσι βαθμιαία οι μαθητές φτάνουν να αναγνωρίσουν τον εαυτό τους ως συνυπεύθυνο».